Premye moun: ‘Dlo nan je nou fin seche, nou fatige’ - Vwa jèn yo an Ayiti.

Yon jèn aktivis an Ayiti esplike kòman pakèt ane vyolans bandi yo fè, kidnapin avèk ensekirite nan kapital peyi a, Pòtoprens, fè “dlo nan je yo fin seche”.

Duval Dormeus ki fè pati yon gwoup UN Peacebuilding Fund ap sipòte se premye moun UN News te entèvyouve nan mwa jiyè 2022.

Depi lè sa a sitiyasyon ensekirite a nan peyi Karayib la te vin pi mal. Nan twa premye mwa nan ane 2024 la, plis pase 2,500 mouri oubyen blese lakòz vyolans bandi yo, selon rapò misyon Nasyonzini nan peyi a, BINUH.

Mesye Dormeus te rakonte UN News kijan li te fè pou l te ka rive jere de dènye ane ki sot pase yo.

“M ap gade nan ki move eta peyi mwen ye. M ap gade lavi moun yo ki chaje ak vyolans epi mizè. Mwen wè kijan moun yo vin reziye yo ak povrete a.

Vin gen plis bandi, epi mwen ka wè jan yo fè Ayisyen tounen yon bann refijye nan pwòp peyi yo.

Zak banditis, pwostitisyon ak kidnaping se pi gwo biznis k ap mennen isi a.

M ap gade kijan pèsòn pa epanye anba ensekirite a – biznisman, atis, etidyan, ti machann, nou tout afekte.

Mwen wè yon peyi k ap depafini. M ap gade jan timoun ki gen 14 zan oblije lage kò yo bay moun ki pi gran pase yo nan fè pwostitisyon.

Nan peyi sa a, manje chen ak Kochon pi renmen se kò moun ki fenk mouri tou fre yo jwenn nan lari nan vil yo.

Mizè, lanmò, move kondisyon moun ap viv ak chomaj pa sispann ogmante. Nou ka tande bri bal k ap tire, moun tonbe mouri chak jou.

Anpil jèn gason pa kwè nan travay di ak pasyans.

Yon Zòn Lagè

Mwen toujou ap viv nan vwazinaj Cité Soleil, yon zòn lagè, yon zòn mizè, alòske Ayiti se yon peyi kote moun prèske pa ka abite. Men, malgre tout bagay sa yo, n ap fè rezistans. Se konsa nou siviv.

Tout sa k ap pase devan m yo fè m fatige. Mwen vle al refijye m yon lòt kote, men m pa vle al kache paske m dwe reziste.

Souf mwen ap bout, epi dlo nan je nou, dlo nan je jenès la, fin seche.

Mwen wè twòp bagay pou laj mwen. Tèt mwen ap plede vire, men sèvo m p ap sispann travay, donk m ap kontinye batay.

Motive jèn yo

Mwen kontinye ap travay nan yon òganizasyon kominotè [Comité Consultatif de Jeunes] ki la pou sipòte jèn yo. N ap travay di nan zòn kote ki afekte ak vyolans bandi yo nan objektif pou n diminye delenkans lakay jèn yo.

Nou fè sa atravè aktivite nou fè an gwoup, nou rasanble jèn ki soti nan diferan zòn ki anba kontwò divès gwoup bandi pou n pale sou defi y ap fè fas yo ak espwa yo genyen pou demen.

Yo peye m pou m fè aktivite an gwoup sa yo, e se konsa m siviv.

Malgre tout pwoblèm sa yo, mwen santi kòmsi m te grandi gras a travay m ap fè nan kominote a. Mwen toujou la pou m motive epi sipòte lòt jèn.

Mwen ta renmen aprann konnen lòt jèn ki soti nan lòt peyi pou nou echanje ide epi konprann kijan yo fè fas ak pwoblèm yo, tankou chanjman klima, teknoloji ak devlopman dirab.

Lè m te pale ak UN News pou premye fwa, m te pwoteje idantite m pou rezon sekirite. Mwen te anonim.

Menmsi kounya a sitiyasyon an vin pi danjere, mwen vle montre figi m ak ki kalite moun mwen ye.

Mwen konnen sa gen risk ladan l men, konsa, m panse fanmi m, zanmi m ak kominote a ap pi byen pwoteje.

Comité Consultatif des Jeunes fè pati yon pwogram ki rele Semans Lapè(seeds of peace) ki anba jesyon òganizasyon non gouvènmantal ki rele Concern Worldwide. Se UN Peacebuilding Fund ansanm finanse l ansanm ak UN’s youth(jenès Nazyonzini), lapè ak ajanda sekirite, ki mande pou tout jèn mete men ansanm nan pwoblèm ki twouble lapè ak sekirite nan kominote yo.

Atik sa a te pibliye nan nouvèl Nasyonzini.